Άγιος Ανδρέας Περιστεράς

Οι επιτύμβιες στήλες των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων που έχουν βρεθεί εντοιχισμένες στους τοίχους των σπιτιών και σε πλατύσκαλα στοιχειοθετούν την ύπαρξη νεκροταφείου στην περιοχή.  Η περιοχή ανατολικά της Θεσσαλονίκης αποτελεί το σημείο όπου κατέφυγαν για να ιδρύσουν οικισμούς και μοναστήρια οι πρώτοι χριστιανοί μετά από διωγμούς και ονομάζεται Προάθως.

Τον 9ο αιώνα μ.Χ.  η Περιστερά έρχεται στο προσκήνιο με την ίδρυση της Μονής των Περιστερών από τον Όσιο Ευθύμιο το Νέο το 871 μ.Χ.  κατόπιν οράματος.  Σύμφωνα με την οδηγία που εξέλαβε στο όραμα, ο παλαιοχριστιανικός ναός του 4ου αιώνα αφιερωμένος στον Απόστολο Ανδρέα με τις τέσσερεις αρχαίες κολώνες που διατηρούνται μέχρι σήμερα βρισκόταν πλησίον της νερομάνας, της βασικής πηγής νερού του οικισμού, ο οποίος είχε μετατραπεί σε στάνη προβάτων.  

Ο Όσιος Ευθύμιος ο Νέος γεννήθηκε στην περιοχή της Άγκυρας το 823, ήταν παντρεμένος και είχε παιδιά. Τα εγκατέλειψε και έγινε μοναχός το 843 με το όνομα Ευθύμιος. Το 859 έρχεται  στον Άθωνα. Λόγω συχνών πειρατικών επιδρομών μετακινείται αρκετά και περνάει από τον Άγιο Ευστράτιο και τα Βράσταμα Χαλκιδικής όπου ίδρυσε λαύρα.  Επίσης στηλίτευσε έξω από τη Θεσσαλονίκη.  

Ο οικισμός γύρω από τη Μονή του Αγίου Ανδρέα ανθίζει και χρόνια αργότερα, το 884 μ.Χ., ο Όσιος Ευθύμιος ο Νέος ιδρύει και γυναικείο μοναστήρι στην Περιστερά.  Πριν την αναχώρηση του για τον Άθωνα ορίζει διαδόχους ηγούμενους των μοναστηριών τα εγγόνια του Μεθόδιο και Ευθυμία. Τον Οκτώβριο του 898 ασθένησε βαριά στην Ιερά Νήσο και στις 15 του ίδιου μήνα απεβίωσε.  Η σωρός του μεταφέρθηκε αρχικά στη Θεσσαλονίκη και στις αρχές Ιανουαρίου του 899 στην Περιστερά όπου και τάφηκε. 

Σήμερα, ο Ι. Ν. Αγίου Ανδρέα είναι ο ενοριακός ναός της Περιστεράς και εντός του βρίσκονται τα λείψανα του Οσίου Ευθυμίου.